หลายปีมานี้ ประเทศไทยโดยเฉพาะ กทม. และหลายจังหวัดทางภาคเหนือ พบปัญหามลพิษทางอากาศจากฝุ่น PM2.5 บวกกับปัญหาจากภาวะโลกรวน หากเปรียบเป็นคนป่วย ก็เข้าขั้นป่วยหนัก จำเป็นต้องได้รับการรักษาอย่างจริงจัง แต่ไม่ต้องมองหาหมอจากที่ไหน เป็นหน้าที่ของพวกเราทุกคนที่อาศัยอยู่ร่วมกัน

เมื่อปลายปีที่ผ่านมา (พ.ย. 2565) ในเวทีการประชุมรัฐภาคีกรอบอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ครั้งที่ 27 (COP 27) ณ เมืองชาร์มเอลชีค ประเทศอียิปต์ นอกจากข้อตกลงเกี่ยวกับการจัดตั้งกองทุนเพื่อชดเชย “ความสูญเสียและเสียหาย” (Loss and Damage) ที่ได้รับผลกระทบจากภาวะโลกร้อนและภัยพิบัติที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่ทวีความรุนแรงขึ้น ที่ประชุมยังคงเน้นย้ำถึงการทำตามคำสัญญารัฐภาคีที่ให้ไว้เมื่อ COP 26 การลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิเป็นศูนย์ หรือ ‘Net Zero’ ภายในปี 2050 และควบคุมอุณหภูมิโลกไม่ให้สูงขึ้นเกิน 1.5 องศาเซลเซียส

การบรรลุ Net Zero ไม่ใช่เรื่องของนโยบายแต่เพียงอย่างเดียว แต่เป็นเรื่องที่เราทุกคนต้องช่วยกัน หนึ่งในวิธีที่ทุกคนช่วยกันได้ง่ายๆ ก็คือ การปลูกต้นไม้ เพราะต้นไม้ช่วยดูดซับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ซึ่งเป็นก๊าซที่มีสัดส่วนถึงร้อยละ 80 ของก๊าซเรือนกระจกที่ถูกปล่อยออกมา ด้วยกระบวนการสังเคราะห์แสงของต้นไม้ และนำมากักเก็บไว้ตามส่วนต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นใบ กิ่ง ลำต้น และรากใต้ดิน และปล่อยออกซิเจนกลับสู่สิ่งแวดล้อม

ไม้ยืนต้นหนึ่งต้นช่วยดูดซับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์เฉลี่ย 14.7 กก./ปี โดยตลอดอายุขัยจะสามารถเก็บกักคาร์บอนไดออกไซด์ได้เฉลี่ย 1-1.7 ตันคาร์บอน และยังสามารถดูดซับก๊าซอื่นๆ ที่เป็นพิษต่อร่างกายมนุษย์ และสิ่งแวดล้อม สามารถดักจับอนุภาคมลพิษบางชนิดได้ เช่น ฝุ่น ควัน ไอพิษต่างๆ ได้ถึง 1.4 กก./ปี

ต้นไม้ 1 ต้น จะปลดปล่อยก๊าซออกซิเจนที่คนและสัตว์จำเป็นต้องใช้ในการหายใจออกมา ได้ถึง 200,000 – 250,000 ลิตรต่อปี ซึ่งสามารถรองรับความต้องการก๊าซออกซิเจนของมนุษย์ได้ถึง 2 คนต่อปี (คนต้องการออกซิเจน = 130,000 ลิตร/คน/ปี) นอกจากนี้ ในดินที่รุ่นซุยและอุดมสมบูรณ์ใต้ต้นไม้ สามารถอุ้มน้ำได้ถึง 50% เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์หลากหลายชนิด ต้นไม้ยังเป็นแหล่งอาศัยพักพิงของสิ่งมีชีวิตนานาชนิด เช่น ไลเคน มอส เฟิร์น ไม้เถา และพืชอิงอาศัย สัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังอย่าง มด แมลง แมงมุม และสัตว์มีกระดูกสันหลังอย่าง นก กิ้งก่า จิ้งจก งู กระรอก และยังเป็นแหล่งอาหาร และสมุนไพรยารักษาโรค

ต้นไม้ยังสามารถป้องกันแสงและความร้อนจากดวงอาทิตย์ น้ำที่ระเหยจากการคายน้ำที่ใบใบยังช่วยดูดความร้อนจากบรรยากาศ ทำให้อุณหภูมิบริเวณนั้นลดลงได้ถึง 3-5 องศาเซลเซียส หากปลูกต้นไม้ไว้บริเวณบ้านจะช่วยลดอุณหภูมิรอบๆ บ้านได้ถึง 2-4 องศาเซลเซียส และการปลูกต้นไม้ในรั้วบ้านยังเป็นการปรับปรุงทัศนียภาพ ตกแต่งบ้านให้สวยงามร่มรื่น

นอกจากประโยชน์ต่างๆ ที่กล่าวมาแล้ว การปลูกต้นไม้ยังเป็น ‘ยา เยียวยาหัวใจ’ ให้หายเครียด รายงานในวารสารสุขภาพและจิตวิทยา แสดงให้เห็นว่าการทำสวนช่วยบรรเทาความเครียด รู้สึกผ่อนคลายขึ้นได้ โดยศึกษาจากผู้เข้าร่วมที่ถูกจัดให้อยู่ในสถานการณ์ที่เครียด และมีการแบ่งผู้เข้าร่วมที่ถูกกระตุ้นให้เกิดความเครียดให้เข้าร่วมกิจกรรมฟื้นฟูที่แตกต่างกัน ผลการวิจัยพบว่าผู้ที่ได้รับงานทำสวนมีคอร์ติซอล (Cortisol) หรือ “ฮอร์โมนแห่งความเครียด” ลดลงเร็วกว่าผู้เข้าร่วมในกิจกรรมอื่นๆ

การปลูกต้นไม้ 1 ต้น จึงมีคุณค่ามหาศาล ยิ่งเราชวนกันมาปลูกรวมกันหลายๆ ต้น เป็นสวน เป็นป่า เกิดเป็นระบบนิเวศ เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสรรพสัตว์น้อยใหญ่ เป็นแหล่งอาหาร ยารักษาโรค ไม่เพียงแต่จะช่วยบรรเทาปัญหาสิ่งแวดล้อม ลดภาวะโลกร้อน ความร่วมไม้ร่วมมือกันก็จะก่อให้เกิด “พลังชุมชน” เป็นประโยชน์มห่ศาลแก่มวลมนุษย์ ธรรมชาติ และโลกของเรา