เรื่องสำคัญที่นักพัฒนาชุมชนจะต้องรู้ และทำความเข้าใจคือ ปฏิทิน เวลา ฤดูกาล ของชาวบ้านเพราะนั่นคือตารางกิจกรรมที่เกิดขึ้นในชุมชนในแต่ละช่วงเวลา รอบปี รอบเดือน หรือช่วงระยะเวลาหนึ่ง

อย่าลืมว่าการที่พวกเขาจะเข้ามาร่วมกิจกรรมกับเรานั้น สิ่งที่เราต้องคำนึงคือ เขาก็ยังต้องประกอบอาชีพ ยังต้องมีข้าวกิน ยังต้องหารายได้ และเขายังต้องสามารถดำรงชีวิตอยู่ต่อได้ โดยที่ครอบครัวเขาไม่เดือดร้อน ดังนั้น ”นักพัฒนาชุมชน” ต้องเข้าใจ และบันทึกข้อมูลอย่างละเอียดด้วย โดยแบ่งออกเป็น 2 รูปแบบคือ ปฏิทินด้านเศรษฐกิจ และ ปฏิทินด้านวัฒนธรรมซึ่ง ปฏิทินเหล่านี้จะมีมาช่วยในการวางแผนดำเนินงานของเรา และสามารถนำไปเชื่อมโยงกับแผนที่เดินดินได้อีกด้วย

ปฏิทินฤดูกาล (Seasonal Analysis) / ปฏิทินด้านวัฒนธรรม ปฏิทินที่แสดงข้อมูลกิจกรรมสำคัญในด้านต่างๆ ของชุมชน ซึ่งแต่ละชุมชนนั้นก็จะแตกต่างกันไปตามแต่ละพื้นที่ เช่น งานบุญตามประเพณีต่างๆ งานมหกรรมวิถีชนเผ่า งานที่แสดงเอกลักษณ์ของชุมชน ยิ่งดีไปกว่านั้นคือช่วงเวลาทำกิจกรรมต่าง ๆ ตลอดจนช่วงเวลาสำคัญ หรือเทศกาลที่ชุมชนให้ความสำคัญ เป็นต้น

ปฏิทินแรงงาน (Labor Calendar)/ ปฏิทินด้านเศรษฐกิจ เครื่องมือนี้จะเป็นการเก็บข้อมูลของ อาชีพของคนในชุมชน เช่น แรงงานอพยพจากประเทศเพื่อนบ้าน อาชีพที่คนในชุมชนไปหากินที่อื่น เช่น ไป ตัดอ้อย ไปรับจ้างลงเรือประมง เกษตรกร หรือข้อมูลเรื่อง ฤดูทำไร่ ทำนา ฤดูเก็บเกี่ยว ซึ่งหากนักพัฒนา หรือผู้ทำงานภาคสนามเก็บรวบรวมข้อมูลจากหลายๆ ครอบครัว แล้วนำมาวิเคราะห์ร่วมกันก็จะมองเห็นสถานการณ์ ปัญหาของชุมชนได้ชัดเจนขึ้น