5 มิถุนายน 2566 “วันข้าวและชาวนาแห่งชาติ” เมื่อวันที่ 23 มิถุนายน ปี 2552 คณะรัฐมนตรีสมัยรัฐบาลนายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ เห็นชอบให้วันที่ 5 มิถุนายนของทุกปี เป็น “วันข้าวและชาวนาแห่งชาติ” เพื่อให้ประชาชนไทยตระหนักถึงคุณค่าของข้าวไทย และเป็นกำลังใจให้ชาวนาที่มุ่งมั่นประกอบอาชีพ ทำนาด้วยความเสียสละและอดทน ซึ่งนับได้ว่าช่วยสร้างความมั่นคงทางอาหารให้กับประเทศอย่างยั่งยืนตลอดมา โครงการพลังชุมชนและนวัตกรรมเพื่อความยั่งยืน หรือ CEIS ให้ความสำคัญในการสร้าง และส่งเสริมให้ชุมชนภายใต้โครงการฯ เกิดความยั่งยืน โดยใช้พลังชุมชนและนวัตกรรม รวมถึงการหนุนเสริมจากภาคีต่าง ๆ เท่าที่จำเป็น มาบูรณาการ โดยใช้เทคโนโลยีเป็นเครื่องมือในการวิจัยและพัฒนา และนำมาปรับใช้กับภูมิปัญญาดั้งเดิม ให้เหมาะสมในในแต่ละพื้นที่ เพื่อสร้างความมั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืนแก่ชาวนาต่อไป ตัวอย่างชุมชนต้นแบบ หนึ่งใน 3 พื้นที่ปฏิบัติการ (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ) นำภูมิปัญญาชาวบ้าน ผสมผสานกับนวัตกรรมนำจาวปลวกมาทำเป็น “ จุลินทรีย์จาวปลวก” มาใช้ในแปลงนา ที่สามารถช่วยเพิ่มผลผลิต ลดการใช้สารเคมี ปลอดภัยทั้งต่อเกษตรกร และสิ่งแวดล้อม และอยู่ในขั้นตอนขยายผลองค์ความรู้สู่ชุมชนอื่นต่อไป ทำไม “จุลินทรีย์จาวปลวก” สามารถช่วยเพิ่มผลผลิต…

“สโลว์ฟู้ด” – กินอย่างรู้ที่มา…ช้า แต่ยั่งยืน ผ่านพ้นเทศกาลปีใหม่มาไม่นาน เพื่อนๆ ผู้เขียนหลายคนออกเดินทางท่องเที่ยวกับครอบครัว บางคนกลับมาบ่นว่าต้องผจญรถติดแสนสาหัส สถานที่ท่องเที่ยว ปั๊มน้ำมันริมทาง คาเฟ่ ไปจนถึงร้านอาหารต้องเบียดเสียด แย่งกันกินแย่งกันสั่ง จนต้องอาศัยร้านฟ้าดฟู้ด (ภาษาในวงเพื่อนมักเรียก ร้านแดกด่วน) หรือไม่ก็ร้านสะดวกซื้อเลขเจ็ด เหมือนกินเพื่อประทังชีวิตในบางมื้อกันเลยทีเดียว ฟังเรื่องเล่าช่วงปีใหม่ของเพื่อนๆ ทำให้ผู้เขียนนึกถึงร้านอาหารสัญลักษณ์ “หอยทากแดง” ขององค์กร “Slow Food” องค์กรเครือข่ายอาหารยั่งยืนที่ใหญ่ที่สุดในโลก ที่มี คาร์โล เปตรีนี (Carlo Petrini) ชายชาวอิตาลีเป็นผู้ก่อตั้งเมื่อกว่า 3 ทศวรรษก่อน มีสมาชิกเป็น เกษตรกร ผู้เลี้ยงสัตว์ ชาวประมง เชฟ คนทำอาหาร เครือข่ายชาติพันธุ์ เครือข่ายคนหนุ่มสาว และเครือข่ายคนรักอาหารกว่า 150 ประเทศทั่วโลกรวมถึงประเทศไทยด้วย หัวใจหลักของร้านอาหารสโลว์ฟู้ดไม่ใช่การทำอาหารอย่างเอ้อระเหยลอยชาย หรือการปล่อยให้ลูกค้าต้องนั่งหิวคอยอาหาร หากแต่เป็นอาหารที่ยึดมั่นหลัก 3 ประการ คือ “ดี สะอาด เป็นธรรมกับทุกฝ่าย” (Good, Clean…

“ป่าครอบครัว” ทางเลือกเพื่อทางรอด ตอนที่ 2 ป่าไม้และแหล่งน้ำมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการอยู่รอดของสิ่งมีชีวิตบนโลก เมื่อพูดถึงป่า เรามักนึกถึงภาพผืนป่าขนาดใหญ่อย่างอุทยานแห่งชาติ ที่อุดมสมบูรณ์ไปด้วยพันธุ์ไม้นานาชนิด สัตว์ป่าอย่างโขลงช้าง ฝูงกระทิง ฝูงกวาง ภาพจำที่เห็นได้จากทางสื่อต่างๆ ภาพของต้นไม้ใหญ่ใบเขียวครึ้มให้ร่มเงากับสรรพสัตว์ เป็นภาพจำที่มักสร้างความเข้าใจผิดให้หลายๆ คนคิดว่า ต้นไม้ขนาดใหญ่มีคุณค่ามากกว่าไม้พุ่ม หรือไม้ล้มลุกขนาดเล็ก ทั้งที่จริงแล้ว ป่าที่สมบูรณ์นั้นต้องประกอบไปด้วยไม้ขนาดใหญ่ ไม้พุ่มขนาดเล็ก ไม้ล้มลุก ไม้เลื้อย รวมไปถึงวัชพืชและไม้พึ่งพิงด้วย ในแต่ละปีประเทศไทยจะเต็มไปด้วยโครงการปลูกป่าต่างๆ มากมาย หลายโครงการมีการโฆษณาอย่างใหญ่โตถึงการปลูกป่าในพื้นที่หลักล้านไร่ แต่จากตัวเลขการลดลงของผืนป่ากลับสวนทางกับโครงการต่างๆ ที่เพิ่มขึ้นอยู่ตลอด กิจกรรมการปลูกป่าที่เกิดขึ้นมักมีการกำจัดตัดถางวัชพืชเพื่อปลูกกล้าพันธุ์ไม้ขนาดใหญ่ ซึ่งวัชพืชดังกล่าวก็คือ ไม้พุ่ม หรือไม้ล้มลุกขนาดเล็กๆ เป็นชนิดพันธุ์พืชท้องถิ่นที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ กลับกลายเป็นว่า เราไปทำลายพืชท้องถิ่น แล้วนำสิ่งแปลกปลอมไปปลูกในพื้นที่แทน เมื่อหลายวันก่อน เรามีโอกาสได้พบ “พ่อคำเดื่อง ภาษี” ปราชญ์ชาวบ้าน จ.บุรีรัมย์ “คนบ้าปลูกต้นไม้” ผู้สร้าง “อาณาจักรเขียวหมื่นปี” ป่าครอบครัวบนพื้นที่กว่า 270 ไร่ เป็นแบบอย่างให้กับเกษตรกร นักวิชา และคนอย่างเราๆ ปลูกต้นไม้ทั้งไม้ใหญ่ ไม้เล็ก ไม้ผล ปลูกทุกอย่างตามความต้องการ…

“7 มิถุนายน” วันความปลอดภัยอาหารโลก รู้หรือไม่ว่าผู้คนกว่า 600 ล้านคน บนโลกนี้ต้องล้มป่วย และกว่า 420,000 คน เสียชีวิตทุกปีจากการกินอาหารที่ปนเปื้อน ทั้งที่ในความจริงแล้วนั้น ไม่ควรมีใครเจ็บป่วย – ล้มตาย จากการกินอาหาร เพราะมันเป็นสิ่งที่ป้องกันได้ ด้วยเหตุนี้ สมัชชาใหญ่แห่งสหประชาชาติ จึงได้กำหนด “วันความปลอดภัยอาหารโลก” (World Food Safety Day) ในวันที่ 7 มิถุนายน ของทุกปีมาตั้งแต่ปีพ.ศ. 2561 (ค.ศ. 2018) เพื่อสร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับความสำคัญของความปลอดภัยของอาหาร โดยมีองค์การอนามัยโลก (World Health Organization – WHO) และองค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ (Food and Agriculture Organization – FAO) เป็นองค์กรขับเคลื่อน อาศัยความร่วมกับประเทศสมาชิก และผู้มีส่วนได้ส่วนเสียอื่นๆ หัวข้อในการรณรงค์ปีนี้ คือ “Food standards save lives…

ปลาทอดขมิ้น ปลาทอดขมิ้น เมนูพื้นบ้านแสนอร่อย ดีต่อสุขภาพเมื่อพูดถึงอาหารปักษ์ใต้ นอกจากความเข้มข้นของรสชาติ และความเผ็ดร้อนแล้ว ความจัดจ้านของสีสัน ก็เป็นสิ่งที่แทบทุกคนนึกถึงเป็นอันดับต้นๆ โดยเฉพาะสีเหลืองเข้มในอาหารหลายๆ เมนู อย่าง “แกงส้ม” หรือ “แกงเหลือง” นั่นเพราะอาหารปักษ์ใต้ส่วนใหญ่ใช้ขมิ้นชันเป็นส่วนประกอบในการปรุงอาหาร เพื่อช่วยดับกลิ่นคาวปลา เพิ่มกลิ่นหอม และช่วยให้อาหารมีสีเหลืองน่ากิน ตามประวัติศาสตร์สันนิษฐานว่าขมิ้นชันเริ่มปลูกในประเทศอินเดีย ก่อนจะกระจายสู่ประเทศจีนในศตวรรษที่ 7 แอฟริกาตะวันตกในศตวรรษที่ 13 และจาไมกาในศตวรรษที่ 18 ปัจจุบันปลูกกระจายทั่วไปในแถบประเทศร้อนชื้น โดยมี อินเดีย จีน และภูมิภาคอาเซียนที่เป็นทั้งแหล่งปลูกและบริโภคใหญ่ของโลก ในประเทศไทยนอกจากจะใช้ปรุงอาหาร ยังใช้ในตำรับสมุนไพรพื้นบ้าน นอกจากจะอยู่ในแกงเหลืองของคนปักษ์ใต้ อาหารเหนืออย่างแกงฮังเล ใบรองนึ่งฮก นึ่งเนื้อ ทางอีสาน หรือใช้หมักปิ้งไก่ ปิ้งปลา ต้มปลา ก็มีให้เห็น หลายวันก่อนผู้เขียนมีโอกาสกินข้าวที่ครัวชุมชนบ้านเขาน้อย อ.ควนโดน จ.สตูล หนึ่งในเมนูแสนอร่อยถูกปากถูกใจมาก คือ ปลาทอดขมิ้น ได้โอกาสจึงแอบถามวิธีทำเก็บไว้ในลิ้นชักความรู้ วิธีทำปลาทอดขมิ้นนั้นก็ไม่ยากมาก เพียงแต่ต้องอาศัยความละเอียดอ่อนในการคาดคะเนปริมาณส่วนผสมที่ประกอบด้วย ปลาทะเล ทำความสะอาดจนหมดจดดี คลุกเคล้ากับเครื่องขมิ้นที่ได้จาก ขมิ้นสดล้างสะอาดปอกเปลือกโขลกรวมกับ พริกไทยดำ…