“มันต้องมาจากแนวคิดที่ว่าสุขภาพต้องมาก่อน “เราปลูกขมิ้นเพื่อเป็นยา เราได้สร้างยาที่ให้คนอื่นได้กินแล้วปลอดภัย มันส่งผลให้คนอื่นมีสุขภาพที่ดี ที่แข็งแรง” มันก็ส่งผลให้เรามีความสุข เพราะเราได้เผื่อแผ่สิ่งที่ดีให้คนอื่น ทั้งหมดนี้เราเริ่มต้นด้วยความสุข 4 ด้าน คือ สุขกาย เราได้กินอาหารที่ปลอดภัย สุขใจ เราอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ดี สุขสังคม เราได้รวมกลุ่มและอยู่กับเพื่อน ๆ ทำกิจกรรมร่วมกัน ส่วนสุขเศรษฐกิจ การรวมกลุ่มกันปลูกขมิ้นทำให้มีรายได้”
นักพัฒนาจึงต้องวางอุเบกขา ปล่อยวางตัวตนและอคติลง ให้ชุมชนเป็นผู้กำหนดทางเลือกของพวกเขาเอง ไม่แทรกแซงมากเกินไป เคารพการตัดสินใจของชุมชน ให้เชื่อมั่นว่าชุมชนมีศักยภาพในการพัฒนา แต่อาจขาดองค์ความรู้บางอย่าง เป็นหน้าที่ของนักพัฒนาชุมชนที่จะต้องสะท้อนให้ชุมชนเห็นทางเลือกต่างๆ ด้วยการย่อยเนื้อหาให้เข้าใจง่าย สร้างกระบวนการทำงานที่ชุมชนมีส่วนร่วม” – “ครูยอด” วิสุทธิ์ เหล็กสมบูรณ์ นักวิจัยและนักพัฒนาชุมชนอิสระ
“กระบวนการสร้างการเรียนรู้ชุมชน เพื่อขยายผลไปยังชุมชนอื่น ๆ จะต้องสร้างการเรียนรู้โดยที่เราไม่ได้ไปสอนเขา แต่เราไปแชร์ประสบการณ์ ถ่ายทอดบทเรียนที่เราเคยผิดพลาด เพื่อไม่ให้เขาทำเหมือนกัน เราเล่าสิ่งที่เกิดขึ้น
เพราะเราอยากให้เขาทำให้มันดีกว่าที่เราทำ”
“จุดเริ่มต้นการพัฒนาที่ยิ่งใหญ่ มักเริ่มจากจุดเล็ก ๆ เสมอ” และหลายกรณี เริ่มจากจุดง่ายๆ ใกล้ตัว อยากให้เกิดการพัฒนาใด ๆ เราต้องทําตัวเองให้เป็นแบบอย่างก่อน แต่ต้องอดทนทําอย่างต่อเนื่อง แล้วขยายผลต่อ”
“ความสำเร็จของความยั่งยืนก็คือ เขาต้องทำได้จริง พอเราจากมาเขาต้องทำได้ ไม่ใช่เราจากมาเขาก็หยุดทำเลย – The sustainability success is that they could really do by themselves without us.”
อยากฝากบอกผู้สูงอายุทั่วโลกว่า อย่าไปฟังคำที่คนอื่นพูดว่า “ผู้สูงอายุเป็นภาระสังคม” ไม่หรอก
ถึงอายุเราจะมากแต่ถ้าใจเรายังอยู่ที่อายุยี่สิบห้า สามสิบอยู่ พลังในตัวเอง พลังของเรานี่แหละ
ที่จะทำให้เราอยู่ได้ จะไปไหนก็ได้ จะทำอะไรก็ได้
